Op fietse

Een fietsvakantie in Schotland heeft jarenlang op mijn wensenlijstje gestaan, maar elke keer bleek er wel een prima smoes te verzinnen om met de auto of het vliegtuig een andere bestemming kiezen. En toen de vakantie naar Schotland er eindelijk kwam, ging de reis ernaartoe uiteraard gewoon met de auto en bleef het sportieve gedeelte beperkt tot stoer zeekayakken bij Skye op een totaal windstille zonnige middag.

Prima vakantie verder. Wij genoten van de omgeving en het verrassend goede weer. De kinderen ontdekten tot hun grote opluchting dat er ook in afgelegen plaatsen vaak wel ergens een plekje met wifi te vinden is. Maar heel sportief was het allemaal niet, de caloriebalans na twee weken was dan ook zwaar nadelig.

Er blijken mensen te bestaan die sportiever zijn dan ik, je hoeft er soms zelfs niet ver voor te zoeken. Zo zijn er bijvoorbeeld mijn overburen die, zij wel, dit voorjaar de fiets pakten voor een tocht naar de Hebriden, de eilandengroep aan de westkant van Schotland. Om het allemaal nog iets uitdagender te maken namen ze op de terugweg wat extra bagage mee, waaronder een boekje over de Lewis Chessmen.

De Lewis Chessmen is een groep van 78 grotendeels uit walrusivoor gesneden Middeleeuwse schaakstukken die in 1831 werd gevonden bij Uig op het eiland Lewis. De gelukkige vinder was de eenvoudige pachter Malcolm Macleod die ze al snel voor te weinig geld doorverkocht aan een dorpsnotabele, die op zijn beurt natuurlijk ook weer werd benadeeld door een opkoper die wél doorhad wat musea en verzamelaars er voor zouden willen betalen. Gebruik maken van andermans onwetendheid was ook toen al één van de basiswetten van handel. De bij nader inzien geringe opbrengst zou trouwens niet de laatste teleurstelling in het leven van Malcolm Macleod zijn. In de periode die bekend staat als de Highland Clearances werd de pachter later nog van zijn land verjaagd omdat de grootgrondbezitters hadden uitgerekend dat schapen meer geld opleverden dan mensen.  Maar nu dwaal ik wel erg af in een verhaal dat nog genoeg zal zwabberen.

Terug naar de schaakstukken dus. De stukken zijn waarschijnlijk in de 2e helft van de 12e eeuw gemaakt in Noorwegen. Dat ze uit Noorwegen komen is aannemelijk omdat er in de omgeving van Trondheim soortgelijke stukken zijn gevonden én omdat veel Schotse eilanden, waaronder de Hebriden, in de Middeleeuwen door Vikingen waren gekoloniseerd. Grappig is hoe men de stukken redelijk precies denkt te kunnen dateren. Naast het vinden van vergelijkbare stukken, is namelijk ook de stand van de mijter op het hoofd van de bisschop (zoals de Engelsen het schaakstuk loper nog steeds noemen) een sterke aanwijzing  dat de stukken specifiek uit de 2e- en niet uit de 1e helft van de 12e eeuw komen. Heerlijke details, voor ik er erg in had duikelde ik in een konijnenhol en bekeek op youtube een half uur flimpjes over de geschiedenis van de mijter.

Warempel, tot ca. 1150 droegen geestelijken de mijter met de punten aan de zijkant, na die tijd zaten ze aan de voor- en achterzijde. De reden? Niemand die het exact weet, maar de voorliefde voor bier en wijn in de katholieke kerk is bekend. Een uit de hand gelopen feestje waar één bisschop balorig zijn hoofddeksel een kwartslag draaide, waarna de rest van de polonaise hetzelfde deed, behoort zeker tot de mogelijkheden. Wie meer van de schaakstukken wil weten: kijk eens op de site van het museum, bestel het boekje of spring zelf op de fiets om de stukken in het echt te bekijken.

Ik denk niet dat ik zelf de fietstocht naar Schotland ooit nog zal maken. Temeer daar fietsen mij blijkbaar slecht bekomt. In het Pinksterweekend speelde ik mee in het Limburg Open in Maastricht en toen ik na de 5^e ronde van de speelzaal terug naar mijn campertje fietste, brak ik mijn hoofd over de vraag hoe het toch mogelijk was dat ik de partij niet had gewonnen. Van direct na de opening tot ver in het eindspel waren er legio mogelijkheden geweest om de partij te beslissen. Toch had ik na 5 ronden slechts de magere oogst van 1 nederlaag en 4 remises. Half tien ’s avonds, fietsend langs de Maas, viel ineens het kwartje: elke dag was ik op de fiets naar de speelzaal gegaan! Het probleem stond nota bene uitgebreid gedocumenteerd op onze eigen SKS-website: een René op de fiets is geen donder waard. Met de auto naar de speelzaal levert aantoonbaar betere resultaten op.

Gelukkig diende de oplossing zich als vanzelf aan. De volgende dag moest ik sowieso met de camper naar de speelzaal omdat hij voor 10 uur van het kampeerterrein af moest zijn. Met hervonden optimisme en met mijn hoofd in de wolken miste ik vol voorpret de afslag naar het kampeerterrein, fietste ik vele kilometers te ver, maar ging ik uiteindelijk toch met zelfvertrouwen naar bed.

Op de slotdag stonden nog twee partijen op het programma en hoppa, de eerste partij werd inderdaad gewonnen. Verre van soepel, maar hé het gaat om de punten. Even overwoog ik om voor de zekerheid voor de tweede partij nog even met de camper een rondje om de speelzaal te rijden, maar toegeven aan zulk een kinderachtig bijgeloof zou natuurlijk volstrekt belachelijk zijn. Ik beperkte me daarom tot een half uurtje in de op een parkeerplaats stilstaande camper zitten. Die dertig minuten bleken goed besteed.

René Tiggelman – Bas de Boer, Limburg Open 2025

 Wit staat misschien ietsje beter. Wat meer ruimte, een toren die naar de koningsvleugel kan switchen, maar na 20. .., Pd7 lijkt het toch moeilijk om echt verder te komen. 20 .., c5? Natuurlijk een standaard breekzet, maar de timing is hier erg ongelukkig 21.d5! exd5? Taaier is 21...Ta6 22.Tg3 Lf8 ook al is dan 23.Pc6 bxc6 24.Lxf6 cxd5 25.Lxd8 ook beter voor wit 22.cxd5 Ld6 23.Pc4

23. .., Pe4 Wellicht had zwart toen hij 20. .., c5 speelde niet gezien dat 23...Lxh2+? nu niet goed is: 24.Kh1 Lf4 25.d6 of 24. .. Ld6 25. Lxf6 gxf6 26. Th3 Kg7 27. Pe3 Th8 28. Pf5+ Kf8 29. Txh6 Txh6 30. Pxh6 en de witte dame komt via h7 de zwarte stelling binnen.

foto: Frans Peeters

Zie diagram en/of foto. 24.g3 Net zo goed was de zet waar ik lang over dacht, maar die ik uiteindelijk toch niet durfde te spelen: 24.De2! Lxh2+?! (24...f5 25.Dh5 is ook goed voor wit) 25.Kh1? (25.Kf1! Df4 26.Le5! Pg3+ 27.Txg3 deze variant had ik gezien, maar suf door het lange rekenen vertrouwde ik het niet meer helemaal en bedacht toen dat 24. g3 overzichtelijker is en toch bijna alle voordelen van de witte stelling vasthoudt. Alleen de toren kan niet meer naar g3, maar met de loper op b2 is de druk toch al groot genoeg)  25...Te8 26.Df3 Df4 27.Dxf4 Lxf4 28.Tf3 Lc7= 24...Te8 25.Te3 f5 26.Kg2 Tf8 27.f3 Pg5 28.h4 f4

Een begrijpelijk poging om het spel te compliceren. De alternatieven beloven weinig: 28...Pf7 29.Dc3 Ph8 30.Pxd6+- of 28...Ph7 29.Te6 Tad8 30.Pxd6 Txd6 31.Le5+- 29.Te2 Pxf3 30.Kxf3 fxg3+ 31.Kg2 Lf4  Het idee van deze zet ontgaat me volledig, maar ook een normalere zet als 31...Tae8 helpt niet meer: 32.Tf1 Td8 33.Txf8+ Lxf8 34.Le5+- 32.Dg6 Ta6 Of 32...Tf7 33.Tde1 Taf8 34.Te8 Dd7 35.Txf8+ Kxf8 36.Dh7+- 33.d6 Dc6+ 34.Kg1 Tf7 Op 34...Dd7 had ik de volgende variant klaarliggen: 35.Te7 Dxe7 36.dxe7 Txg6 37. exf8D Kxf8 38. Tf1 Tg4 39. Pe5 Txh4 40 Pg6+

Nu was het voor mijn bisschop tijd om ooks eens gek te doen, om zijn mijter recht of juist dwars te zetten en het gaspedaal tot op de bodem in te trappen: 35.Lxg7! en zwart gaf op  (35… Txg7 36.Te8+ Dxe8 37.Dxe8+)

Het bijgeloof is de poëzie des levens (Goethe)